نفقه و نحوه دریافت آن

چاپ

خانواده کوچکترین اجتماع در جامعه است و در صدر همه ی گروه ها قرار دارد به خصوص در کشور ایران و فی ما بین ایرانیان و همچنین در اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار است به طبع این افرادی که در خانواده قرار دارند از حقوقی برخوردارند یکی از این حقوقّ نفقه است. نفقه یکی از حقوق مالی زوج میباشد که پس از عقد و همزمان با حضور زوجه در خانه ی زوج این بحث به میان میاید مطابق قانون مدنی ماده ی 1102( پس از وقوع نکاح زن و شوهر به حکم قانون حقوق و تکالیف گوناگونی نسبت به یکدیگر پیدا میکنند.).

البته این حقوق فقط بعد مادی ندارد بلکه جنبه های معنوی زوج و زوجه نسبت به یکدیگر اهمیت بیشتری دارد. زندگی مشترک اداره ی خانواده و تربیت فرزندان هزینه هایی دارد که زوجین باهم و یا یکی از انها باید این هزینه ها را متحمل شود از نظر اسلام تامین این هزینه ها و همچنین مخارج شخصی زن بر عهده ی مرد میباشد و زن هیچگونه تعهدی نسبت به این امر ندارد. پس پرداختن نفقه یک تکلیف یک جانبه ای است که بر عهده ی مرد میباشد و داشتن یا نداشتن توان مالی زن هیچ تاثیری در این امر ندارد زیرا نفقه یکی از حقوق زوجه است که بر عهده ی زوج میباشد و باید ان را پرداخت کند.

 تعریف لغوی و اصطلاحی نفقه:

نفقه در لغت به معنی خرج و خرجی و هزینه ی عیال و اولاد است به عبارت دیگر انچه که برای خانواده هزینه میشود. نفقه به معنی اصطلاحی ان نزدیک به معنی لغوی ان است یعنی چیزی برای امرار معاش. مطابق ماده 1107 قانون مدنی نفقه عبارت است از همه ی نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن البسه  غذا اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم.

انواع نفقه:

نفقه در دو وجه قابل بررسی است: 1 نفقه ی زوجه      2 نفقه ی اقارب .

موارد عدم پرداخت نفقه:

در قانون مدنی و کیفری تایید به پرداخت نفقه شده است و در صورت نمکین کامل زن و اقامت در اقامتگاه دا یمی مرد نفقه به او تعلق میگیرد یعنی اگر زن از تمکین خودداری کند و وظایف همسری خود را به جا نیاورد قانون این حق را به مرد میدهد تا نفقه ی زوجه را پرداخت نکند. تمکین به معنی براورده کردن نیاز های زوج از جمله داشتن رابطه ی زناشویی ( مگر در زمان خاص و بیماری )اقامت در اقامتگاه دايمی زوج ( مگر در صورت شرط ضمن عقد که زوجه در منزلی دیگر به جز مکان دايمی زوج اقامت کند.) حسن معاشرت داشتن زن ( یعنی اگر بدون دلیل از شوهر خود فرمانبرداری نکند و به اصطلاح ناشزه باشد نفقه به او تعلق نمیگیرد. زن ناشزه یعنی زنی که از شوهر خود نافرمانی میکند و از انجام وظایف زن و شوهری خودداری میکند.) مورد مهم  دیگری که باید به ان اشاره نمود ازدواج موقت است در ازدواج موقت نفقه به زوجه تعلق نمیگیرد مگر اینکه شرط ضمن عقد شده باشد یعنی ازدواج بر پایه ی ان صورت گرفته باشد و طرفین برای پرداختن نفقه توافق  کنند( ماده ی 1113 قانون مدنی)

نفقه ی زن پس از فوت و طلاق از همسر:

مطابق ماده ی 1109 قانون مدنی در طلاق رجعی ( طلاقی که تا زمانی که مدتش تمام نشده مرد میتواند رجوع کند یعنی 3ماه و 10 روز) نفقه در زمان عده بر عهده ی شوهر است مگر اینکه طلاق در زمانی باشد که زن تمکین نکرده باشد اما در صورتی که طلاق بائن باشد ( طلاقی که در ان شوهر نمیتواند به همسر خود بازگردد) و یا به جهت فسخ نکتح باشد زن حق نفقه ندارد مگر زمانی که زن حامله باشد که تا زمان حمل وضع نفقه خواهد داشت. مطابق ماده ی 1110 قانون مدنی زن در زمانی که در عده ی فوت شوهرش است ( 4ماه و 10 روز)  نفقه دریافت میکند و این نفقه در صورت داشتن اموال شوهر از اموال او و در صورت نداشتن اموال از اموال اقارب ( اشنایان و خانواده ی فوت شده) پرداخت میکند.

نحوه ی دریافت نفقه:

مطابق ماده ی 1111 قانون مدنی در صورت خودداری کردن مرد از دادن نفقه زن میتواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست دریافت مهریه بدهد که در این صورت دادگاه میزان نفقه را مطابق نظریه ی کارشناسی میزان ان را مشخص کند و مرد را ملزم به پرداخت نفقه کند در صورتی که زوج پس از اجبار دادگاه از دادن نفقه خودداری کرد برای بار اول به اجبار و بار دوم توقیف اموال ودر اخر به ( 3ماه و 10روز تا 5 ماه)زندان محکوم میشود. همچنین زن میتواند در صورت امتناع مرد از پرداخت مهریه برای بار اول تقاضای طلاق بدهد که در این صورت دادگاه زوج را اجبار به طلاق دادن زوجه میکند.

مسئله ی مهم دیگر در مورد نفقه این است که پرداختن نفقه از سوی مرد هیچ ارتباطی داشتن یا نداشتن تمکن مای زوجه ندارد و و باید در هر صورت نفقه ی زن را پرداخت کند همچنین باید متذکر شد که نفقه ی زوجه نسبت به نفقه ی اقارب ارجعیت دارد.

مجازات عدم پرداخت نفقه:

مطابق ماده ی642 قانون مجازات اسلامی هر کس که تمکن مالی داشته باشد و در صورت تمکین زن نفقه ی او و سایر افراد واجب النفقه را ندهد به 3ماه و 10روز تا 5ماه حبس محکوم خواهد شد.

حق حبس زن:

حق حبس به این معنی است که در صورت عدم پرداخت مهریه یا نفقه از سوی زوج زن میتواند از تمکین خودداری کند تا نفقه ی خود را دریافت کند البته زن در این صورت فقط میتواند از تمکین خاص خودداری کند.

تمکین خاص: اطاعت از نیاز های غریزی مرد از طرف زن.

تمکین عام: فرمانبرداری در تمام امور زنئگی و پیروی زن از مرد.

مواد قانونی راجعبه نفقه:

ماده ی1106 قانون مدنی: در عقد دائم نفقه ی زن به عهده ی شوهر است.

ماده ی 1107 قانون مدنی: نفقه عبارت است از همه ی نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن البسه غذا اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه ی نقصان یا مرض.

ماده ی 1108 قانون مدنی: هرگاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.

ماده ی 1109 قانون مدنی: نفقه ی طلاق رجعی در زمان عده بر عهده ی شوهر است مگر اینکه طلاق در حالت نشوز باشد اما اگر جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد مگر در صورت حامله بودن که در این صورت تا زمان وضع حمل نفقه خواهد داشت.

ماده ی 1110 قانون مدنی: در ایام عده وفات مخارج زندگی زوجه از اموال اقاربی که پرداخت نفقه بر عهده ی انان است تامین میگردد.( در صورت عدم پرداخت زوج).

ماده ی 1111 قانون مدنی: زن میتواند در صورت خودداری شوهر از دادن نفقه به دادگاه رجوع کند در این صورت دادکاه میزان نفقه را معین میکند و شوهر را به دادن ان معین میکند.

ماده ی 1112 قانون مدنی:اگر اجرای حکم مذکور در ما ده ی 1111 ممکن نباشد مطابق ماده ی 1129 رفتار میشود.

ماده ی 1113 قانون مدنی: در عقد موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده باشد یا اینکه عقد مبنی بر ان جاری شده باشد.

ماده ی 1114 قانون مدنی: زن باید در منزلی که شوهر تعیین میکند سکنی نماید مگر اینکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد.

ماده ی 1115 قانون مدنی: اگر بودن زن با شوهر در یک خانه با عث به وجود امدن ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن میتواند مسکن جدا اختیار کند که در صورت ثابت شدن ضرر مدکور دادگاه حکم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و تا زمانی که زن از بازگشت به منزل شوهر معذور است نفقه به عهده ی شوهر خواهد بود.

ماده ی 1116 قانون مدنی: در مورد ماده ی 1115 تا زمانی که محاکمه ی بین زوجین پایان نیافته محل اقامت زن با توافق طرفین معین میشود و در صورت عدم توافق طرفین با جلب نظر نزدیکان طرفین مسکن زن معین میشود و در صورتی که نزدیکانی نیاشد خود دادگاه محل مورد اطمینانی را معین خواهد کرد.

ماده ی 1127 قانون مدنی: هرگاه شوهر بعد از عقد مبتلا به یکی از بیماری های مقاربتی شود زن حق دارد که تز نزدیکی با او خودداری کند و این امتناع باعث از بین رفتن حق نفقه نمیشود.

ماده ی 1129 قانون مدنی: در صورت خودداری شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم دادگاه و الزام او به دادن نفقه زن میتواند به دادگاه مراجعه کند و دادگاه شوهررا الزام به طلاق میکند این امر در مورد ناتوانی شوهر از دادن نفقه هم صدق میکند.

 نتیجه گیری:

بنابراین نفقه یک حق مسلمی است که زن صاحب ان میشود به واسطه ی عقد نکاح و اقامت در اقامتگاه دائمی شوهر و تمکین زوجه از زوج. پرداختن نفقه بر عهده ی مرد است و زن هیچ وظیفه ای به پرداخت ان ندارد حتی اگر ثروتمند باشد همچنین باید گفت که نفقه ی زوجه مقدم بر نفقه ی اقارب و سایر افراد واجب النفقه است و در صورت استنکاف زوج از پرداختن مهریه زوجه میتواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و دادخواست دریافت نفقه را به دادگاه تسلیم کند و دادگاه بنابر نظر کارشناسی میزان نفقه را تعیین میکند و زوج را ملزم به پرداخت ان میکند که در صورتی که باز هم زوج از پرداخت ان خودداری کند برای بار دوم توقیف اموال و برای بار سوم حبس از 3ماه و 10روز تا 5ماه محکوم خواهد شد و زوجه میتواند در همان بار اول در صورت خودداری زوج از پرداخت نفقه تقاضای طلاق را از دادگاه کند که در این صورت دادگاه زوج را ملزم به طلاق دادن زوجه میکند.

( این مقاله توسط سحر حسن زاده نگارش شده که متعلق به موسسه ی حقوقی دادپیشگان میباشد امید است که در راهنمایی و اگاهی شما عزیزان موثر بوده باشیم.

موسسه ی حقوقی دادپیشگان اماده ی  ارائه خدمات و انجام کلیه امور مهاجرتی و حقوقی به مردم عزیز میباشد.).