کلاهبرداری رایانه ای یعنی تحصیل مال غیر با استفاده ی متقلبانه از رایانه که امروزه در جامعه شاهد بسیاری از موارد این نوع کلاهبردای هستیم که به واسطه ی فضای مجازی و رایانه اتفاق می افتد.
کلاهبرداری اینترنتی ـ کلاهبرداری رایانه ای ـ و… از جمله مصادیقی هستند که به حکم قانون در حکم کلاهبرداری میباشند. نکته ی مهم در مورد کلاهبرداری این است که قربانی کلاهبرداری باید مال خود را به وسیله ی استفاده از وسایل متقلبانه توسط کلاهبردار از دست داده باشد زیرا قربانی اصولا مال خود را تسلیم کلاهبردار نمیکند بلکه او به واسطه ی سوء استفاده ای که کلاهبردار از او کرده و به وسایل متقلبانه متوسل شده مال خود را از دست داده است. در کلاهبرداری 2 نوع سوء نیت وجود دارد: 1 سوء نیت عام که شامل علم به مجرمانه بودن کلاهبرداری و اگاهی مرتکب در توسل به وسایل متقلبانه میباشد. 2 سوء نیت خاص که شامل علم به موضوع یا علم به تقلبی بودن وسایل مورد استفاده – علم به تعلق مال به غیر ـ قصد بردن مال غیر.
عناصر جرم کلاهبرداری:
کلاهبرداری شامل 3 عنصر مادی و معنوی و قانونی میباشد.
عنصر مادی: که خود شامل 3 مورد رفتار فیزیکی ـ شرایط لازم برای تحقق کلاهبرداری ـ نتیجه حاصله میباشد.
_ رفتار فیزیکی در کلاهبرداری از نوع مثبت یا فعل است یعنی باید حتما فعلی ( کاری ) انجام شود تا کلاهبرداری محقق شود و ترک فعل یا حتی سوء نیت شامل کلاهبرداری نمیباشد.
شرایط لازم برای کلاهبرداری رایانه ای :
1 لروم متقلبانه بودن وسایل که مصادیق قانونی توسل به وسایل متقلبانه عبارتند از:
الف) فریب دادن مردم به وجود شرکتها ـ کارخانه ها – موسسه های موهوم
ب) فریب دادن مردم به داشتن اموال و اختیارات غیر واقعی
ج) امیدوار کردن مردم به امور غیر واقعی
د) ترساندن مردم از حوادث و پیشامد های غیر واقع
ه) اختیار نمودن عنوان و یا اسم جعلی
و) وسایل تقلبی دیگر
2 اغفال و فریب قربانی: لازمه ی فریب خوردن قربانی انسان بودن قربانی است. قربانی باید به واسطه ی توسل به وسایل متقلبانه از سوی کلاهبردار فریب خورده باشد و مال خود را از دست داده باشد همچنین قربانی باید از توسل به وسایل متقلبانه اگاهی نداشته باشد.
3 تعلق مال برده شده به دیگری: اگر کسی حتی با استفاده از وسایل متقلبانه مال متعلق به خود را بدست اورد کلاهبرداری محسوب نمیشود بنابراین باید حتما کلاهبردار با توسل به وسایل متقلبانه مال متعلق به غیر را به دست اورد.
عنصر قانونی: عنصر قانونی شامل ماده ی 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء ـ اختلاس و کلاهبرداری مصوب 15 اذر سال 1367 میباشد.
ـ نتیجه ی حاصله: کلاهبرداری جرمی است که مقید به نتیجه است نتیجه در کلاهبرداری بردن مال دیگری است. حاصل شدن نتیجه در کلاهبرداری مستلزم ضرر زدن به مال دیگری و نفع مالی خود کلاهبردار یا شخص مورد نظر کلاهبردار میباشد.
ـ عنصر معنوی جرم کلاهبرداری: عنصر معنوی کلاهبرداری رایانه ای شامل عمد در رفتار فیزیکی ـ علم به غیر مجاز بودن اقدام ـ قصد تحصیل نتیجه.
شروع به کلاهبرداری :
شروع به کلاهبرداری عبارت است از توسل با سوء نیت به وسایل متقلبانه برای بردن مال دیگری به نحوی که مرتکب در شروع به عملیات اجرایی تحصیل مال غیر به دلیل مانع خارجی متوقف شود.
مجازات جرم کلاهبرداری:
× مجازات کلاهبرداری رایانه ای : حبس از 1 تا 7 سال + جزای نقدی معادل مال برده شده + رد اصل مال به صاحب ان.
× مجازات کلاهبرداری مشدد: حبس از 2 سال تا 10 سال + جزای نقدی معادل مال برده شده + رد اصل مال به صاحب ان + انفصال از خدمات دولتی به نحو دائم ( در صورت کارمند بودن مرتکب ).
× در صورت امتناع کلاهبردار از رد مال: امکان اعمال ماده ی 696 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 ( راستای اجرای حبس ممتنع).
ماده ی 13 قانون جرایم رایانه ای مصوب 11\ 11\ 1388 بیان میدارد:
هر کس به طور غیر مجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی با ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن ـ تغییر ـ محو ـ ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه ـ وجه یا مال یا منفعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری تحصیل کند. علاوه بر رد مال به صاحب ان به حبس از 1 تا 5 سال یا جزای نقدی از بیست میلیون ریال تا صد میلیون ریال یا هر 2 مجازات محکوم خواهد شد.
دادگاه صالح به رسیدگی کلاهبرداری رایانه ای:
با لحاظ رای وحدت رویه ی شماره ی 729 مورخ 1 \ 12 \ 1391 هرگاه تهیه مقدمات و نتیجه حاصل از ان در حوزه های قضایی مختلف صورت گرفته باشد دادگاهی که بانک افتتاح کننده ی حساب زیان دیده از بزه که پول به طور متقلبانه از ان برداشت شده در حوزه ی ان قرار دارد صالح به رسیدگی است.
این مقاله تحت نظارت دکتر علی باغانی وکیل پایه یک دادگستری نوشته شده است.جهت اخذ مشاوره حقوقی و کیفری میتوانید به موسسه حقوقی دادپیشگان مراجعه فرمایید و از تجارت وکلای موسسه بهره مند گردید.