دیه و مقادیر آن

چاپ

یکی از راه های مقابله با جنایات و جبران آنها دیه میباشد ، لازم بودن پرداخت دیه که در قران هم به آن اشاره شده است به منظور پایان دادن به خصومت ها و منازعات در بین افراد و جوامع مختلف میباشد و برای جلوگیری از ضایع شدن حق افراد حدود آن به روشنی مشخص شده است.

 تعریف دیه:

دیه در فارسی به معنی خونبها است و در فقه اسلامی به معنی مالی است که به عنوان بدل نفس در جرایم علیه تمامیت جسمانی افراد ( جنایت ) به اولیای دم ( خانواده ی قربانی ) پرداخت میشود ، تعریف فقهی دیه که در قانون مجازات اسلامی آمده است به این صورت میباشد ؛ مطابق ماده ی 17 ( دیه مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیر عمدی بر نفس ، اعضا و منافع و یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد ؛ به موجب قانون مقرر شده است. )همچنین باید گفت که دیه پولی است که به واسطه ای صدمه ای که یک شخص به شخص دیگر وارد میکند و یا باعث به وجود امدن نقص عضو در از شده به وی پرداخت میشود.

 میزان دیه :

مقدار دیه ای که باید علیه جسم و جان افراد پرداخت شود بر اساس عوامل مختلف ؛ متفاوت میباشد :

 
الف ) بر اساس نوع صدمه : این نوع دیه شامل قتل ؛ جنایات مادون نفس میباشد :

دیه ی قتل : مقدار دیه ی قتل مرد مسلمان در شش بند ماده ی 297 قانون مجازات اسلامی سابق به این ترتیب بود : صد شتر ؛ دویست گاو ، هزار گوسفند ،دویست دست لباس از حله ی یمن ( نوعی لباس خاص ) ، هزار دینار مسکوک طلا و ده هزار درهم مسکوک نقره. در حال حاضر معیاری که مورد قبول همه ی فقها برای تعیین میزان دیه میباشد دویست گاو ، هزار گوسفند و صد شتر است .

 جنایات مادون نفس بر 10 قسم میباشد :
1 دیه ی اتلاف اعضا :

منظور ان دسته از اعضا که مشخص میباشند مثل زبان ، گردن ، ستون فقرات ، نخاع و آلت تناسلی که دیه ی کامل دارند. دیه ی هر یک از اعضای زوج مثل چشم ، گوش ، لب ، فک ، دست ، پا و … نصف دیه ی کامل و دیه ی از بین بردن آنها معادل دیه ی کامل است. دیه ی اعضای 10 تایی مثل انگشتان دستها و پاها معادل دیه ی کامل است و دیه ی هر انگشت دست یا پا یک دهم دیه ی کامل است.

نکته : مطابق ماده ی 567 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 در مواردی که رفتار مرتکب نه موجب آسیب و عیبی در بدن گردد و نه اثری از خود در بدن به جای گذارد ، ضمان منتفی است اما در موارد عمدی در صورت عدم صلح مرتکب به حبس یا شلاق تعزیری درجه 7 محکوم میشود در این صورت طبق ماده ی 19 میزان حبس از 91 روز تا 6 ماه و میزان شلاق از یازده تا سی ضربه خواهد بود.

2 دیه ی از بین رفتن منافع :

منظور از منافع استفاده ای که از هر یک از اعضا انتظار میرود مثل حواس پنجگانه. زایل کردن عقل و یا از بین بردن منافع دیه ی کامل تعلق میگیرد ولی اگر اهمیت آن عضو کمتر باشد دیه ی کمتر و یا ارش به آن تعلق میگیرد.

مواد مختلف قانون مجازات اسلامی مصوب سال 92 دیه یا ارش حواس و منافع مختلف را اینگونه تعیین کذده اند :

عقل : مطابق ماده ی 675 دیه ی کامل

حس شنوایی : مطابق ماده ی 682 دیه ی کامل

حس چشایی : مطابق ماده ی 695 ارش

حس بینایی : مطلبق ماده ی 689 دیه ی کامل

حس بویایی : مطابق ماده ی 693 دیه ی کامل

ضبط ادرار : مطابق ماده ی 704 ارش

صوت و گویایی : مطابق ماده ی 697 دیه ی کامل

بیهوش شدن : مطلبق ماده ی 680 ارش

ضبط مدفوع : مطابق ماده ی 651 دیه ی کامل

تولید مثل و بارداری : مطابق ماده ی 706 ارش

 دیه ی جراحت :

وارد شدن جراحت به دلیل اینکه در ظاهر و زیبایی فرد تاثیر بسزایی دارد برخورد جدی و مهمی با مجرم میشود، مطابق ماده ی 709 قانون مجازات اسلامی دیه ی جراحت سر و صورت به 9 قسمت تقسیم میشود:

1 حارصه

2 دامیه

3 متلاحمه

4 سمحاق

5 موضحه

6 دامغه

7 مامومه

8 هاشمه

9 منقله

 4 دیه ی شکستگی یا جدا کردن استخوان :

دیه ی شکستگی گردن در صورت کج شدن آن ، شکستگی استخوان بینی در صورت اصلاح نشدن آن ، شکستگی ستون فقرات در صورت معالجه نشدن ، شکستگی دو استخوان ترقوه در صورت درمان نشدن ، شکستگی استخوان دنبالچه در صورت عدم توانایی دفع توسط مجنی علیه به صورت دیه ی کامل پرداخت میشوند . دیه ی شکستگی دنده های محافظ قلب یک چهلم دیه ی کامل و دیه ی دنده ها ی دیگر یک صدم دیه ی کامل است.

 5 دیه ی تورم و تغییر رنگ پوست :

صدماتی که آثار آن تغییر رنگ پوست صورت است در صورت سیاه شدن ، کبود شدن و سرخ شدن به ترتیب شش هزارم ، سه هزارم و یک و نیم هزارم دیه ی کامل است همچنین صدمه هایی که باعث تغییر رنگ پوست سر و تورم بدن سر یا صورت شده است دادن ارش ضروری است . در تغییر رنگ دادن فرقی نمیکند که تغییر رنگ تمام عضو یا قسمتی از آن  باشد و یا اینکه مدتی بماند یا از بین برود.

 6 دیه ی موها :

اگر صدمه به گونه ای باشد که موی زن یا مرد و یا ریش مرد دیگر نروید دیه ی کامل باید پرداخت شود.

 7 دیه ی ناخن ها :

در ماده ی 645 قانون مجازات اسلامی بیان شده که اگر جراحت وارده به گونه ای باشد که ناخن دیگر نروید و یا معیوب بروید یک صدم دیه ی کامل و اگر سالم و کامل بروید نیم درصد دیه ی کامل میباشد.

 8 تداخل و تعدد دیه :

در قانون مجازات اسلامی اصل بر عدم تداخل دیات گذاشته شده است ماده ی 678 قانون مجازات اسلامی بیان میدارد که هرگاه در اثر صدمه ای مانند شکستن سر یا صورت عقل زایل شود یا نقصان یابد هر یک دیه یا ارش جداگانه ای دارد و ماده ی 694 میگوید هرگاه در اثر بریدن یا از بین بردن بینی یا جنایت دیگری بویایی شخص از بین رود و یا ناقص شود هر جنایت دیه یا ارش چداگانه ای دارد.

 9 دیه ی جنین :

به موجب بند 6 ماده ی 714 قانون مجازات اسلامی دیه ی جنینی که روح در آن دمیده شده بر اساس جنسیت آن دیه ی کامل یک انسان تعلق میگیرد . همچنین باید گفت که از بین بردن کودکی که قبل از زمان مقرر به دنیا آمده و باید مدتی را با دستگاه زندگی کند ، قتل محسوب میشود هر چند که آن کودک ناتوان و یا ناقص باشد.

 10 دیه ی جنایت بر مرده :

مطابق ماده ی 724 قانون مجازات اسلامی دیه ی جنایت بر میت یک دهم دیه ی کامل لنسان زنده است و ارش آن بنابر ماده ی 723 یک دهم ارش نسبت به انسان زنده است. پس دیه ی بریدن سر یا دو دست یا دو پای میت معادل یک دهم دیه ی کامل و دیه ی بریدن یک دست یا یک پا معادل یک بیستم دیه ی کامل و دیه ی بریدن یک انگشت از دست و یا پا یک صدم دیه ی کامل میباشد . دیه ی سایر اعضا ی میت هم به همین محاسبه میشود.

 ب) بر اساس جنسیت و دین :

جنسیت : مطابق ماده ی 560 قانون مجازات اسلامی دیه ی زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از یک سوم دیه ی کامل ، میزان دیه ی زن و مرد یکسان است و اگر یک سوم یا بیشتر باشد دیه ی زن نصف میشود . ماده ی 550 بیان میدارد : دیه ی قتل زن نصف دیه ی مرد است.

دین : طبق تبصره ی ماده ی 297 بر اساس نظر حکومتی ولی امر ، دیه ی اقلیتهای شناخته شده در قانون اساسی به اندازه ی دیه ی مسلمان است.

ج) بر اساس زمان و مکان ارتکاب جرم :

مطابق ماده ی 555 قانون مجازات اسلامی دیه ی قتل اعم از عمدی و غیر عمدی در صورتی که رفتار مرتکب و فوت قربانی هر 2 در یکی از چهار ماه حرام رجب ، ذیقعده ، ذیحجه ، محرم و یا در محدوده ی حرم مکه واقع شود یک سوم بیشتر از دیه ی نفس ( انسان کامل ) خواهد بود. سایر مکانها و در زمانهای مقدس و متبرک شامل حکم افزایش دیه نیستند.این مقاله تحت نظارت دکتر علی باغانی وکیل پایه یک دادگستری نوشته شده است.جهت مشاوره در رابطه با مسائل حقوقی و کیفری خود میتوانید به موسسه حقوقی دادپیشگان مراجعه فرمایید.